اتمسفر: تفاوت بین نسخهها
هانيه اميري (بحث | مشارکتها) |
|||
سطر ۴: | سطر ۴: | ||
از طرف دیگر فاصله سیارات از خورشید نیز در ترکیب جو موثر است. به این ترتیب که انرژیی که از طرف [[خورشید]] به گازهای موجود در جو سیارات میرسد، موجب بیشتر شدن سرعت حرکت گرمایی آنها از [[سرعت گریز]] از [[گرانش]] [[سیاره]] میشود. | از طرف دیگر فاصله سیارات از خورشید نیز در ترکیب جو موثر است. به این ترتیب که انرژیی که از طرف [[خورشید]] به گازهای موجود در جو سیارات میرسد، موجب بیشتر شدن سرعت حرکت گرمایی آنها از [[سرعت گریز]] از [[گرانش]] [[سیاره]] میشود. | ||
به همین دلیل [[تیتان]]، تریتون و [[پلوتو]] با وجود [[گرانش]] کم میتوانند جو خود را حفظ کنند. | به همین دلیل [[تیتان]]، تریتون و [[پلوتو]] با وجود [[گرانش]] کم میتوانند جو خود را حفظ کنند. | ||
− | |||
[[عطارد]] به دلیل نزدیكی به [[خورشید]] تقریبآ جو ندارد. بر خلاف [[عطارد]]، [[سیاره]] ی [[زهره]] جو بسیار غلیظی دارد كه حتی دیدن سطح [[سیاره]] را برای ما غیر ممكن میكند و همیشه فقط میتوانیم جو و ابرهای بالای سطح آن را مشاهده كنیم. | [[عطارد]] به دلیل نزدیكی به [[خورشید]] تقریبآ جو ندارد. بر خلاف [[عطارد]]، [[سیاره]] ی [[زهره]] جو بسیار غلیظی دارد كه حتی دیدن سطح [[سیاره]] را برای ما غیر ممكن میكند و همیشه فقط میتوانیم جو و ابرهای بالای سطح آن را مشاهده كنیم. | ||
− | |||
[[سیاره]] [[مریخ]] جو دارد، اما از جو [[زمین]] رقیقتر است و درصد [[اكسیژن]] كمتری از جو [[زمین]] دارد. | [[سیاره]] [[مریخ]] جو دارد، اما از جو [[زمین]] رقیقتر است و درصد [[اكسیژن]] كمتری از جو [[زمین]] دارد. | ||
− | |||
[[سیارات گازی]] هم كم و بیش جو دارند، اما به دلیل گازی بودن سطح آنها، تفكیك دقیق جو از سطح سیاره در لایههای زیرین مشكل است. به همین دلیل در مورد ضخامت جو این سیارات نظرات مختلفی وجود دارد. | [[سیارات گازی]] هم كم و بیش جو دارند، اما به دلیل گازی بودن سطح آنها، تفكیك دقیق جو از سطح سیاره در لایههای زیرین مشكل است. به همین دلیل در مورد ضخامت جو این سیارات نظرات مختلفی وجود دارد. | ||
− | |||
اما [[جو زمین]] شاید اساسیترین دلیل وجود حیات بر روی این سیاره باشد. بر خلاف تصور اكثر افراد [[جو زمین]] ضخامت چندانی ندارد. | اما [[جو زمین]] شاید اساسیترین دلیل وجود حیات بر روی این سیاره باشد. بر خلاف تصور اكثر افراد [[جو زمین]] ضخامت چندانی ندارد. | ||
− | |||
البته در بعضی منابع ضخامت [[جو زمین]] تا 1000 كیلومتر نیز ذكر شده است. اما 90 درصد جو زمین در ارتفاع كمتر از 16 كیلومتری قرار دارد و در ارتفاعات بالا تر رقیق و رقیقتر میشود و در واقع نمیتوان مرز دقیقی بین آخرین لایهی جو زمین و فضای بیرون از جو مشخص كرد. جو زمین شامل 78% [[نیتروژن]]، 21% [[اكسیژن]] و درصد كمی [[دی اكسید كربن]]، آرگون و سایر گازها است. | البته در بعضی منابع ضخامت [[جو زمین]] تا 1000 كیلومتر نیز ذكر شده است. اما 90 درصد جو زمین در ارتفاع كمتر از 16 كیلومتری قرار دارد و در ارتفاعات بالا تر رقیق و رقیقتر میشود و در واقع نمیتوان مرز دقیقی بین آخرین لایهی جو زمین و فضای بیرون از جو مشخص كرد. جو زمین شامل 78% [[نیتروژن]]، 21% [[اكسیژن]] و درصد كمی [[دی اكسید كربن]]، آرگون و سایر گازها است. | ||
− | |||
[[جو زمین]] عامل ایجاد پدیدههای مختلف نجومی هم هست: | [[جو زمین]] عامل ایجاد پدیدههای مختلف نجومی هم هست: | ||
− | |||
[[بارش شهابی]] به دلیل برخورد [[شهاب]] ها با[[ جو زمین]] به وجود میآید. | [[بارش شهابی]] به دلیل برخورد [[شهاب]] ها با[[ جو زمین]] به وجود میآید. | ||
− | |||
[[چشمك زدن ستارگان]] هم به دلیل وجود جو زمین و شکست پیاپی نور در آن است. در خارج از جو نور ستارگان ممتد و بدون چشمك زدن دیده میشود. | [[چشمك زدن ستارگان]] هم به دلیل وجود جو زمین و شکست پیاپی نور در آن است. در خارج از جو نور ستارگان ممتد و بدون چشمك زدن دیده میشود. | ||
− | |||
همچنین وجود جو مقدار قابل توجهی از دید ما نسبت به جهان را تغییر میدهد و تا حدودی تاثیر نامطلوبی بر روی کیفیت تصویر تلسكوپهای مرئی میگذارد. | همچنین وجود جو مقدار قابل توجهی از دید ما نسبت به جهان را تغییر میدهد و تا حدودی تاثیر نامطلوبی بر روی کیفیت تصویر تلسكوپهای مرئی میگذارد. | ||
− | |||
به همین دلیل از 2 دهه قبل نسل جدیدی از [[تلسکوپ]] ها به نام " [[تلسكوپ های فضایی]] " ایجاد شدند تا با استقرار در خارج از جو، بدون مزاحمت تلاطمات جوی، تصویر بهتر و دقیقتری به كیهانشناسان ارائه كنند. | به همین دلیل از 2 دهه قبل نسل جدیدی از [[تلسکوپ]] ها به نام " [[تلسكوپ های فضایی]] " ایجاد شدند تا با استقرار در خارج از جو، بدون مزاحمت تلاطمات جوی، تصویر بهتر و دقیقتری به كیهانشناسان ارائه كنند. | ||
− | |||
− | |||
سطر ۱۱۱: | سطر ۹۹: | ||
« ازن نامي است كه به مولكول سه اتمي اكسيژن دادهاند. مولكولهاي اكسيژن در اثر تابش ماورای بنفش خورشيد به دو اتم اكسيژن تجزيه ميشوند.اين اتمهاي آزاد شده ميتوانند با ديگر مولكولهاي اكسيژن تركيب شده وازن را تشكيل دهند. به دليل اينكه ازن نسبت به مولكولهاي معمولي اكسيژن از پايداري كمي برخوردار است، در اثر تابش خورشيدي به اتم و مولكول اكسيژن تجزيه ميشود.» | « ازن نامي است كه به مولكول سه اتمي اكسيژن دادهاند. مولكولهاي اكسيژن در اثر تابش ماورای بنفش خورشيد به دو اتم اكسيژن تجزيه ميشوند.اين اتمهاي آزاد شده ميتوانند با ديگر مولكولهاي اكسيژن تركيب شده وازن را تشكيل دهند. به دليل اينكه ازن نسبت به مولكولهاي معمولي اكسيژن از پايداري كمي برخوردار است، در اثر تابش خورشيدي به اتم و مولكول اكسيژن تجزيه ميشود.» | ||
اين فعل و انفعالات توسط انرژي ماورای بنفش انجام شده و در نتيجه، باعث نرسيدن اين تابش خطر ناك به زمين ميشود. از طرف ديگر به هنگام تجزيه ازن مقداري انرژي به صورت انرژي حرارتي آزاد شده و جذب اتمسفر ميشود كه اين امر باعث افزايش دماي اتمسفر ميگردد. با توجه به اين كه تابش ماورای بنفش آثار تخريبي شديدي بر روي سلولهاي زنده دارد، اهميت لايهی ازن براي ادامهی بقاي موجودات زنده در سطح زمين انكار ناپذير است. | اين فعل و انفعالات توسط انرژي ماورای بنفش انجام شده و در نتيجه، باعث نرسيدن اين تابش خطر ناك به زمين ميشود. از طرف ديگر به هنگام تجزيه ازن مقداري انرژي به صورت انرژي حرارتي آزاد شده و جذب اتمسفر ميشود كه اين امر باعث افزايش دماي اتمسفر ميگردد. با توجه به اين كه تابش ماورای بنفش آثار تخريبي شديدي بر روي سلولهاي زنده دارد، اهميت لايهی ازن براي ادامهی بقاي موجودات زنده در سطح زمين انكار ناپذير است. | ||
+ | [[رده:علوم سیارهای]] | ||
+ | |||
+ | == منبع == | ||
− | + | http://www.bandarfly.com/ |
نسخهٔ ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۲، ساعت ۱۶:۱۹
اتمسفر یا جَو که از ترکیب دو واژه یونانی atmos به معنای بخار (هوا) و sphere به معنای کره ساخته شده، نامی كلی است كه به هوا (گازهایی) كه سطح یك سیاره را احاطه كردهاند اطلاق میشود. در منظومه شمسی، سیارات از نظر وجود اتمسفر تنوع زیادی دارند.
نکته قابل اشاره در مورد اتمسفر سیارات این است که هر چه نیروی گرانش وارده از طرف جرم مرکزی به این لایههای گازی بیشتر باشد، توان نگاه داشتن گازهای فرار بیشتری در جو فراهم میآید. مثلا مشتری با گرانش قوی خود میتواند گازهای فراری همچون هیدروژن و هلیوم را در جو خود نگاه دارد. از طرف دیگر فاصله سیارات از خورشید نیز در ترکیب جو موثر است. به این ترتیب که انرژیی که از طرف خورشید به گازهای موجود در جو سیارات میرسد، موجب بیشتر شدن سرعت حرکت گرمایی آنها از سرعت گریز از گرانش سیاره میشود. به همین دلیل تیتان، تریتون و پلوتو با وجود گرانش کم میتوانند جو خود را حفظ کنند.
عطارد به دلیل نزدیكی به خورشید تقریبآ جو ندارد. بر خلاف عطارد، سیاره ی زهره جو بسیار غلیظی دارد كه حتی دیدن سطح سیاره را برای ما غیر ممكن میكند و همیشه فقط میتوانیم جو و ابرهای بالای سطح آن را مشاهده كنیم.
سیاره مریخ جو دارد، اما از جو زمین رقیقتر است و درصد اكسیژن كمتری از جو زمین دارد.
سیارات گازی هم كم و بیش جو دارند، اما به دلیل گازی بودن سطح آنها، تفكیك دقیق جو از سطح سیاره در لایههای زیرین مشكل است. به همین دلیل در مورد ضخامت جو این سیارات نظرات مختلفی وجود دارد.
اما جو زمین شاید اساسیترین دلیل وجود حیات بر روی این سیاره باشد. بر خلاف تصور اكثر افراد جو زمین ضخامت چندانی ندارد.
البته در بعضی منابع ضخامت جو زمین تا 1000 كیلومتر نیز ذكر شده است. اما 90 درصد جو زمین در ارتفاع كمتر از 16 كیلومتری قرار دارد و در ارتفاعات بالا تر رقیق و رقیقتر میشود و در واقع نمیتوان مرز دقیقی بین آخرین لایهی جو زمین و فضای بیرون از جو مشخص كرد. جو زمین شامل 78% نیتروژن، 21% اكسیژن و درصد كمی دی اكسید كربن، آرگون و سایر گازها است.
جو زمین عامل ایجاد پدیدههای مختلف نجومی هم هست:
بارش شهابی به دلیل برخورد شهاب ها باجو زمین به وجود میآید.
چشمك زدن ستارگان هم به دلیل وجود جو زمین و شکست پیاپی نور در آن است. در خارج از جو نور ستارگان ممتد و بدون چشمك زدن دیده میشود.
همچنین وجود جو مقدار قابل توجهی از دید ما نسبت به جهان را تغییر میدهد و تا حدودی تاثیر نامطلوبی بر روی کیفیت تصویر تلسكوپهای مرئی میگذارد.
به همین دلیل از 2 دهه قبل نسل جدیدی از تلسکوپ ها به نام " تلسكوپ های فضایی " ایجاد شدند تا با استقرار در خارج از جو، بدون مزاحمت تلاطمات جوی، تصویر بهتر و دقیقتری به كیهانشناسان ارائه كنند.
محتویات
تعريف جو يا اتمسفر (Atmosphere)
بر اساس نظريههاي جديد كرهی زمين در ابتدا بدون هيچ گونه جوي، از تجمع تدريجي ذرات سفت و سرد شده در اندازههاي گوناگون به وجود آمده است. اين ذرات بر اساس نظريههاي گوناگون، حاصل انقباض خورشيد بزرگ كه روزي به اندازهی كل منظومه شمي بوده است، ميباشد. «به طور كلي اتمسفر مخلوطي از گازها ميباشد و اگرچه جو زمين ظاهرا به دليل ماهيت گازي كه دارد بي وزن به نظر ميرسد، اما داراي جرمي به مقدار 6/5×1014 تن ميباشد. حدود 99% از حجم اتمسفر زمين را دو گاز ازت و اكسيژن تشكيل میدهد كه ازت با 87% پيكرهی اصلي اتمسفر زمين را شكل ميدهد و بعد از آن اكسيژن قرار دارد و ديگر گازها فقط در حدود 1% ميباشند. علاوه بر تركيبات دائمي جو، اتمسفر زمين حاوي مواد معلق و گوناگوني است كه شامل ذرات نمك، گرد و غبار و قطرات بسيار كوچك آب نيز ميباشد، كه البته نبايد آنها را در قالب تركيبات گازي جو به حساب آورد.»
جدول زير گازهاي تشكيل دهنده جو را در يك هواي خشك (بدون بخار آب و آلايندهها) به صورت حجمي و جرمي نشان ميدهد . نوع گاز در صد حجمي درصد جرمي ازت 78/084 75/51 اكسيژن 20/946 23/15 آرگون 0/934 1/28 دي اكسيد كربن 0/033 0/046
براي جو نميتوان حدي مشخص قائل شد؛ زيرا هرچه از سطح زمين دور ميشويم از غلظت گازهاي تشكيلدهنده، كاسته ميشود؛ تا جايي كه ذرات و اتمهاي گاز به فاصلههاي بسيار زياد از هم قرار ميگيرند. بر مبناي تجربه ميتوان گفت كه تا ارتفاع 1000 كيلومتري نيز آثار وجود گاز مشاهده شده است.
«علاوه بر گازهاي موجود در جدول فوق مقدار زيادي بخار آب نيز در جو وجود دارد و همچنين گازهايي مانند هيدروژن و گازهاي راديواكتيويته مانند رادن (Radon) در جو ديده شده است. همچنين هميشه ذرات ديگري مانند گرد و خاك و دود كارخانجات و نمكهاي مختلف را ميتوان در هوا يافت.»
فيزيك فضا و اتمسفر
فيزيك فضا يكي از شاخههاي علم فيزيك است كه تا اندازهای پاسخگوي هزاران سؤال موجود در ذهن بشر در مورد فضا ميباشد. بخشي از فيزيك فضا كه در آن اجرام آسماني مورد مطالعه قرار ميگيرد، مكانيك سماوي است. در اين بخش نيروهاي مؤثر بر حركت اجسامي نظير سيارات، ماهوارهها و پروپهاي مصنوعي مورد مطالعه قرار ميگيرد. در سال 1619 ميلادي كوپلر در مورد حركت سيارات سه قانون اساسي خود را با استفاده از مشاهدات تيكو براهه بيان كرد. قوانين كپلر كه پايه و اساس قوانين نيوتن و مكانيك كلاسيك براي حركت سيارات است، عبارتند از: 1- حركت سيارات به دور خورشيد در يك مدار بيضوي انجام ميگيرد كه خورشيد در يكي از كانونهاي آن بيضي قرار دارد. 2- مدار يك سياره به دور خورشيد، سطحي را تشكيل ميدهد كه اين سطح جاروبشده توسط خط واصل بين سياره و خوشيد، با زمان حركت سياره نسبت مستقيم دارد. 3- نسبت بين مربع دورهی تناوب گردش هر سياره و مكعب نصف محور بزرگ مدار بيضوي، در مورد هر سيارهی منظومه شمسي عدد يكساني است. فيزيك فضا علمی بسيار جديد است. با وجود اين يك تكنولوژي مهم سبب حل بسياري از نا شناختههاي قبلي بوده است. در فيزيك اتمسفر، پارامترهاي مهم معين در هر نقطه از اتمسفر مانند فشار، چگالي، دما، ميدان مغناطيسي زمين، ميدان الكتريكي، تابش الكترومغناطيسي موجود در اتمسفر، ذرات باردار و شهابسنگها مورد مطالعه قرار ميگيرد. در اثر برهمكنش فوتون (كه تشكيلدهندهی امواج الكترو معناطيسي است) با گازهاي موجود در جو زمين، اين گازها يونيزه ميشوند. اتمهاي يونيزه دوباره بر اثر برخورد با الكترونهاي موجود در اتمسفر، در فرآيند تركيب مجدد شركت ميكنند. كه اين فرايند در جو زمين انجام ميشود.
اتمسفر زمين
فضاي بين اتمسفر زمين و سيارات منظومهی شمسي، خلاء كامل نيست. اگرچه چگالي مواد بين سيارات كم است، اين فضا مقاديري گازهاي داغ و ذرات گرد و غبار در بر دارد. مواد گازي موجود در اين نواحي را گاز بين سيارات مينامند. زيرا اين گازها بين سيارات قرار دارند و اغلب از پروتونها و الكترونها تشكيل شدهاند و چگالي ملكولي آن بسيار كم است. مدار حركت زمين به دور خورشيد از فضاي بين سيارات ميگذرد و به همين دليل با گازهاي بسيار رقيق بين سيارات ادغام ميشود. جو از نظر عمودي ممكن است بنا به تركيبات، واکنشهاي شيميايي، يونيزه شدن، دما، فشار و ... بر حسب ارتفاع طبقهبندي شود. اما يونيزه شدن از اهميت فوقالعادهاي برخوردار است. آنچه بر روي اين كرهی خاكي حيات را مقدور ساخته است، ارتباط بسيار منظم تنگاتنگي میان اعضاي اين پوشش با طبقات مختلف است. طبقاتي كه هر لايهی آن وظيفه بسيار مهم تعيينكنندهاي در تشكيل و ادامهی حيات داراست . به نحوي كه با حذف مجازي هر لايه و محاسبه مربوط به آن دگرگوني ژرفي در ساير طبقات و طبع آن، تغيير كامل مكانيسم فعلي را سبب ميشود. در ديد اغلب افراد اهميت جو در لايهی مجاور زمين است كه داراي اكسيژن كافي براي تنفس ميباشد. براي شكلگيري اين لايه كه موجودات در تماس مستقيم با آن ميباشند، طبقات ديگر طبق چينش خاص خود با خصوصيات خاص دخالت دارند، كه در اين مشاركت با حذف هر كدام قطعاً حيات به خطر جدي خواهد افتاد. گرچه جو به معناي واقعي يك سيال كامل است و هيچ جاي خالي در آن نميتوان يافت و كاملاً فضا را به يك نسبت و يك شكل پوشش ميدهد، اما در هر لايه تركيبات خاص از عناصر و ملكولها با توجه به خصوصيات آن لايه قرار دارد.
تركيبات اتمسفر
تركيبات اتمسفر را طي جدولي در بخش تعريف جو يا اتمسفر در ابتدا به خوانندگان عزيز ارائه كرديم؛ اما با توجه به موارد مندرج در جدول ياد شده اگر سهم بخار آب موجود در اتمسفر را نيز در اين تقسيمبندي دخالت دهيم، اين نسبتها ثابت نخواهد بود؛ زيرا دماي لايههاي پائين جو هميشه در حال تغيير بوده و با رسيدن دما به نقطهی ميعان و تبديل بخار به مايع، درصد حجمي بخار آب در جو تغيير خواهد كرد. در مقياس جهاني، به طور متوسط 1% حجم اتمسفر زمين را بخار آب تشكيل ميدهد، اما عملاً ممكن است در يك مكان، هوا فاقد بخار آب و در نقطهاي ديگر تا 4% بخار آب وجود داشته باشد. گرچه وزن مولكولي بخار آب از وزن ساير عناصر تشكيلدهندهی جو كمتر است، با اين وجود بخار آب بیشتر در لايههاي پائين جو متمركز ميباشد.
بيشترين مقدار بخارآب در لايه مجاور سطح زمين بوده و با افزايش ارتفاع، به شدت از ميزان آن كاسته ميشود. بالا بودن مقدار بخار آب در نزديكي سطح زمين به دو علت است: يكي به دليل وجود اقيانوسها كه منبع اصلي تأمين بخار آب است؛ و ديگري سرد بودن لايههاي فوقاني جو كه مانع از نفوذ و نگهداشت بخار آب ميشوند.
اكسيژن در جو
«اكسيژن به سه صورت در جو وجود دارد» 1- اكسيژن معمولي ( O2) 2- اكسيژن به صورت اتم (O) كه مقدار بسيار جزئي از اكسيژن جو را تشكيل ميدهد و در قسمتهاي فوقاني جو يعني از 100 كيلومتر به بالا وجود دارد. 3- اكسيژن به صورت ازن (o3) كه قسمت عمدهی اكسيژن جو را تشكيل ميدهد و در ارتفاعات بين 35 الي 80 كيلومتري جو موجود است.»
ارتفاع و ساختار اتمسفر
هر میزان از سطح زمين دور شويم، از غلظت هوا كاسته ميشود. به طوري كه غلظت هوا درلايههاي انتهايي آنقدر كم ميشود كه به طور غير محسوس با جو خورشيد در هم ميآميزد. ساختار اتمسفر را ميتوان از ديدگاههاي مختلف مورد بررسي قرار داد: يكي از معيارهايي كه بر اساس آن لايههاي جو طبقهبندي ميشوند، دماي هواست. لايهبندي حرارتي (thermal stratification) از نظر تغييرات هوا و اثرات مستقيم گرما بسيار با اهميت میباشد. لايهبندي ديگري نيز در ارتباط با يونيزاسيون(Ionization) يا وجود ذرات باردار اتمي در جو انجام ميگيرد كه به نوبهی خود داراي اهميت ميباشد. اما آنچه به عنوان مبنا پذيرفته شده، همان لايهبندي حرارتي است. با توجه به محدود بودن اطلاعات ما از خصوصيات جو در لايههاي فوقاني و به اين دليل كه سطوح بالايي هنوز تحت بررسي و تحقيق ميباشد، هيچگونه تعريف مشخص جامعي از ساختار جو در اين قسمت وجود ندارد. پایينترين لايهی جو كه در برگيرندهی بيشترين جو هواست، و همچنين بزرگترين ويژگي آن، كاهش تدريجي دماي هوا نسبت به ارتفاع ميباشد، لايهی تروپوسفر (troposphere) نام دارد. بيشترين تغييرات جوي كه كاهش دما نسبت به ارتفاع، مهمترين آنهاست، دراين لايه اتفاق ميافتد. ضخامت متوسط لايهی تروپوسفر حدود 11 كيلومتر است. ضخامت اين لايه در قطب حداقل و در استوا به بالاترين مقدار خود ميرسد.
روي لايهی تروپوسفر، طبقهی استراتوسفر (stratosphere) قرار دارد كه ضخامت متوسط آن حدود 23 كيلومتر است. در 3 كيلومتر اول استراتوسفر، دماي هوا ثابت است؛ اما در قسمتهاي بالاتر، دماي هوا با ارتفاع افزايش مييابد. لايهی مزوسفر (mesosphere) در بالاي طبقه استراتوسفر واقع شده و به صورتي است كه در آن دماي هوا نسبت به افزايش ارتفاع به طور سريع كاهش پيدا ميكند. ترموسفر (thermosphere) انتهاييترين لايهی جو ميباشد كه در آن بار ديگر دماي هوا با ارتفاع به شدت زياد ميشود. اين لايه از ارتفاع تقريبي 80 كيلومتري زمين شروع و تا 190 كيلومتري سطح زمين ادامه دارد. بدين ترتيب جو زمين از نظر حرارتي به چهار لايهی متمايز: تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر و ترموسفر تقسيم ميشود. مرز بين لايهی اول و دوم، تروپوپاز (tropopause)؛ مرز لايهی دوم و سوم، استراتوپاز (stratopause)؛ و مرز بين لايهی سوم چهارم، مزوپاز (mesopause) نام گرفته است. مزوپاز محلي است كه پایينترين دما را داراست.
در برخي ديگر از منابع دو طبقهی ديگر به جو اضافه كردند: «يونوسفر، كه تقريباً در 80 تا 800 كيلومتري سطح زمين واقع شده است و اتمهاي اين طبقه به علت برخورد با اشعهی خورشيد و اشعهی كيهاني به شدت يونيزه ميشود و موجب انتشار امواج راديويي ميگردند. به علت فاصلهی زياد اين طبقه با سطح زمين، تعداد ذرات هوا در هر سانتيمتر مكعب (توده ويژه) كم و فاصلهی ذرات گاز در آن زياد ميباشد. ولي به هر حال فاصله اين ذرات به اندازهاي است كه سنگهاي آسماني كه جذب زمين ميشوند در اثر تماس و اصطكاك با اين ذرات به حدي گرم ميگردند كه به حالت گداخته و درخشان درآمده و به شكل شهاب ثاقب ديده ميشوند. «ديگري طبقه اگزوسفر كه در قسمت فوقاني جو و در حقيقت آستانه يا سر حد فضاست كه در آن ذرات هوا حركات پرتابي دارند ميباشد. چون اين طبقه از سطح زمين دور است، نيروي جاذبهی زمين كاهش يافته و ذرات جو از هم دور و با داشتن ميدان فعاليت بيشتري با سرعت زيادتري حركت كرده تا جايي كه نيروي گريز از مركز بر نيروي جاذبه غلبه ميكند. بعضي از اين ذرات در اثر همين حركات پرتابي از جو زمين خارج ميگردند و بعضي ديگر به علت برخورد با ذرات ديگر دو مرتبه به داخل جو زمين بر ميگردند.»
ايزوترمال
در طبقهی استراتوسفر از سطح تراپاپاز به بالا ابتدا درجهی حرارت با ارتفاع تغيير نكرده و ثابت ميماند. از اين رو است كه قسمتهاي زيرين اين طبقه را كه داراي چنين خاصيتي است با درجه حرارت ثابت يا «همدرجهی حرارت» (Isothermal layer) مينامند. ارتفاع ايزوترمال معمولاً 35 كيلومتر ميباشد. از ارتفاع 35 تا 80 كيلومتري وجود ازن اثبات شده است. عمل ازن در اين طبقه جذب زياد اشعه حرارتي خورشيد و به وجود آوردن يك طبقه از هواي گرم در جو بالا است. وجود ازن در اين منطقه ناشي از وجود اشعهی ماورای بنفش است. زيرا كه توسط اين اشعه فعل و انفعالات شيميايي انجام گرديده و اكسيژن معمولي با اتم اكسيژن تركيب شده و ازن به وجود ميآيد.
اوزون
« ازن نامي است كه به مولكول سه اتمي اكسيژن دادهاند. مولكولهاي اكسيژن در اثر تابش ماورای بنفش خورشيد به دو اتم اكسيژن تجزيه ميشوند.اين اتمهاي آزاد شده ميتوانند با ديگر مولكولهاي اكسيژن تركيب شده وازن را تشكيل دهند. به دليل اينكه ازن نسبت به مولكولهاي معمولي اكسيژن از پايداري كمي برخوردار است، در اثر تابش خورشيدي به اتم و مولكول اكسيژن تجزيه ميشود.» اين فعل و انفعالات توسط انرژي ماورای بنفش انجام شده و در نتيجه، باعث نرسيدن اين تابش خطر ناك به زمين ميشود. از طرف ديگر به هنگام تجزيه ازن مقداري انرژي به صورت انرژي حرارتي آزاد شده و جذب اتمسفر ميشود كه اين امر باعث افزايش دماي اتمسفر ميگردد. با توجه به اين كه تابش ماورای بنفش آثار تخريبي شديدي بر روي سلولهاي زنده دارد، اهميت لايهی ازن براي ادامهی بقاي موجودات زنده در سطح زمين انكار ناپذير است.